Beeld op de Rivieren (BoR)

Een gezamenlijk en compleet toekomstbeeld

We bestuderen onze rivieren al jaren. Dat doen we onder meer in de Deltaprogramma’s Rijn en Maas. Alle kennis over deze twee rivieren hebben we nu in het BoR verzameld. Dat levert een totaalplaatje op en maakt duidelijk wat we allemaal te doen hebben voor een toekomstbestendig rivierengebied. Zo werken we de komende decennia aan integraal riviermanagement vanuit een gezamenlijk en compleet toekomstperspectief op de rivieren.

Thema’s in samenhang bekeken

Lang zagen we hoogwaterveiligheid als belangrijkste aandachtspunt voor het rivierengebied. Dankzij BoR staan ook laagwater, droogte en de zoetwatervoorraad hoog op de agenda van IRM. BoR maakt ook duidelijk welke effecten laag water heeft op onze watervoorraad, de natuur, scheepvaart en recreatie. Zo hebben we álle thema’s en functies in het rivierengebied goed in beeld gebracht. Dankzij BoR kijken we dus meer in samenhang naar toekomstige beslissingen in het rivierengebied.

Een greep uit toekomstbeelden per thema

• Maatregelen om water vast te houden, te (her)gebruiken en minimaal af te voeren tijdens natte periodes zijn nodig. We moeten zoetwater goed verdelen en beschikbaar houden bij laagwater. Dat is op de langere termijn een grotere zorg dan omgaan met hoog water.
• We kunnen minder delfstoffen als zand, klein en grind winnen in het rivierengebied en moeten dus meer gebruik gaan maken van alternatieve bouwmaterialen.
• Het rivierengebied van Maas en Rijn is heel belangrijk voor de ontwikkeling van natuur en biodiversiteit in Nederland en daarbuiten; waar mogelijk moeten we de natuur herstellen of ontwikkelen.
• Natuurontwikkeling in het rivierengebied biedt ook kansen voor extensieve landbouw.
• In het rivierengebied worden dijken aangepast – we moeten met het oog op cultuurhistorie en landschap steeds goed kijken naar het beste samenspel tussen rivierverruiming en dijkversterking.
• We moeten de vaarweg betrouwbaar houden voor de scheepvaart en ook de scheepvaart moet zich aanpassen. Denk aan technische aanpassingen zodat schepen minder diep komen te liggen in het water. Op die manier kunnen vaarwegaanpassingen samengaan met natuur(ontwikkeling).
• De Waal blijft de hoofdader voor transport over water: bij een gemiddelde waterafvoer is hier ruimte voor extra scheepvaart.
• Uitbreiding van steden in het rivierengebied kan het beste op hooggelegen plekken in het landschap, zodat hoogwater zo min mogelijk risico’s oplevert voor inwoners.
• Recreatie op en rond het water neemt toe: dit vraagt om beleid voor het rivierengebied dat rekening houdt met onder meer bereikbaarheid en (nieuwe) voorzieningen.

BoR is input voor het Programma IRM

BoR is een belangrijke bouwsteen voor de ontwikkeling van IRM en de eerste stap daarin, het Programma IRM dat we in 2024 vaststellen. We onderzoeken met het BoR en bijvoorbeeld ook met de Systeembeschouwing Rijn en Maas op tafel welke beleidskeuzes we moeten maken voor een toekomstbestendig rivierengebied. We maken ook een milieueffectrapportage en zetten maatschappelijke kosten en baten op een rij.

BoR is beperkt houdbaar

Het BoR is een goed doordachte momentopname van wat we nu weten richting 2050 en biedt een doorkijk naar 2100. Maar: het klimaat verandert, net als onze maatschappij. Ook de maatregelen die we nemen in het rivierengebied, zullen hun effect hebben. Daarom moeten we het toekomstbeeld op de rivieren elke zoveel jaar aanpassen. Nieuwe kennis en inzichten die we nu opdoen bij de IRM-pilots, helpen daarbij.

Driehonderd ‘bouwers’ betrokken bij BoR

BoR is gemaakt door zo’n driehonderd mensen. Die zijn allemaal betrokken bij ‘de rivieren’. Ze werken bijvoorbeeld bij gemeenten, provincies en Rijk, maatschappelijke organisaties, kennisinstellingen of zetten zich in het rivierengebied in voor de belangen van de scheepvaart, landbouw, natuur en recreatie.

De meerwaarde van het BoR is niet alleen het gedeelde toekomstbeeld, maar ook de samenwerking. IRM-betrokkenen kennen elkaar nu beter en hebben meer inzicht in elkaars ideeën en wensen voor het rivierengebied.

Hoe is het BoR gemaakt?

Eerst is alle informatie over de rivieren verzameld. Daar zijn ook kaarten van gemaakt. Daarna volgden negen ontwerpbijeenkomsten om per riviertraject te kijken wat daar nodig is. Welke kansen kunnen we benutten en welke knelpunten moeten we oplossen? Ook werd duidelijk wat we nog verder moeten onderzoeken. En ook welke keuzes we nog moeten maken.

Eind 2020 konden IRM’ers van het Rijk, provincies, waterschappen, gemeenten, maatschappelijke organisaties, belangengroepen en kennisinstellingen meepraten over het ‘tussenbeeld’. Na aanpassingen is het eindrapport BoR op 1 juli 2021 vastgesteld door de Stuurgroep Deltaprogramma Maas en het Bestuurlijk Platform Rijn.