Programmatische Aanpak Grote Wateren Gelderse Poort (PAGW)
De Programmatische Aanpak Grote Wateren (PAGW) heeft tot doel om de ecologische waterkwaliteit te verbeteren en om de natuur in onze grote wateren te versterken. Waar dat kan, geven we het water meer ruimte, zorgen we voor verbindingen tussen grote en kleinere wateren en ontwikkelen we leefgebieden passend bij het grote water voor meer afwisseling. Dit gebeurt in 4 gebieden: het Waddengebied, IJsselmeergebied, Rivierengebied en de Zuidwestelijke Delta.
De Gelderse Poort is één van de hotspots binnen de PAGW voor het rivierengebied. Dit gebied kent twee splitsingspunten:
• splitsing Boven Rijn in Pannerdensch Kanaal en Waal;
• splitsing Pannerdensch Kanaal in Nederrijn en IJssel.
Daardoor is de Gelderse Poort belangrijk voor de verdeling van water over Nederland.
Laatst gewijzigd: 30 januari 2024
De Gelderse Poort ligt in een belangrijk Natura2000-gebied. Uit recent uitgevoerde studies bij de aanpak Grote Wateren (PAGW) blijkt dat de ecologische waterkwaliteit van de Rijntakken verslechtert. Dat heeft onder andere te maken met erosie van de bodem van de rivieren, lagere waterstanden op de rivieren en klimaatveranderingen. Daarnaast spelen in de Gelderse Poort ook opgaven uit het hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP), het Gelders Natuurnetwerk, de Kaderrichtlijn Water (KRW), het Programma Natuur, het programma Vitaal landelijk gebied Gelderland, de Bossenstrategie, de Groene Metropool Regio, etc. Rijkswaterstaat, RVO, Staatsbosbeheer en provincie Gelderland verkennen daarom samen de mogelijkheden voor een integrale gebiedsontwikkeling. Daarbij worden verschillende opgaven voor de Gelderse Poort waar nuttig en nodig gecombineerd. Dat kan leiden tot nieuw projecten voor volgende tranches van de PAGW. En dat is belangrijk om de PAGW-doelen op de langere termijn (2050) te behalen.
PAGW Gelderse Poort ook IRM-pilot
De PAGW Gelderse Poort is een IRM-pilot. Belangrijk doel van IRM is het stoppen van bodemerosie en het herstellen van de rivierbodemligging. Daarnaast wordt ook gezocht naar de gewenste afvoerverdeling en –capaciteit bij hoog en laag water, rekening houdend met de verschillende belangen. Hiermee wordt een bijdrage geleverd aan het sturen van zoetwater naar het IJsselmeer via de IJssel, ecologisch systeemherstel en oplossen van scheepvaartknelpunten. Daarbij geldt dat voor de diverse doelen ingrepen nodig zijn in dezelfde schaarse ruimte. Een slimme combinatie van maatregelen kan sturend werken voor zowel rivierkundige vraagstukken als voor ecologische waterkwaliteit en natuur.
Dit willen we van elkaar leren
In deze IRM-pilot leren we hoe we komen tot een goede mix van landelijke en regionale opgaven voor de korte en lange termijn. In de Gelderse poort zal geëxperimenteerd worden met het bijeenbrengen van opgaven in een integrale gebiedsontwikkeling en het proces dat hiervoor nodig is. Verschillende opgaven strijden namelijk om dezelfde, schaarse ruimte, zoals verbetering van leefomgeving (recreatie, wonen, vestigingsklimaat, ontspanning, gezondheid), adaptatie van klimaateffecten, beschikbaarheid van zoetwater, reductie van stikstofuitstoot en transitie naar een duurzame landbouw. We bekijken of en hoe we ambities en doelen in een gebiedsproces aan elkaar kunnen koppelen en hoe we samenwerking kunnen formaliseren in bijvoorbeeld een samenwerkings- of bestuursovereenkomst. Tot slot leert de IRM-pilot ons veel over het beheer van riviergebieden. Om natuurlijke ontwikkelingen mogelijk te maken, is meer flexibiliteit nodig in het beheer. We bekijken welke afspraken dat vraagt en hoe we kunnen bevorderen dat het gebied wordt beheerd met oog voor alle relevante opgaven.
Wat hebben we al geleerd?
De Gelderse Poort is al langer een IRM-pilot. Afgelopen jaren werd er voor de PAGW een preverkenning uitgevoerd. Daaruit blijkt het belang van een systeembenadering om condities te scheppen voor een natuurlijke (goeddeels spontane) terugkeer van zowel bestaande als nieuwe natuur. Zo’n systeembenadering is ook nodig om aan de wettelijke verplichtingen vanuit Natura2000 en KRW te blijven voldoen. Hoe beter het riviersysteem werkt, hoe groter de kwaliteitsimpuls zal zijn, hoe stabieler de ecologische waterkwaliteit, hoe duurzamer de kwaliteit van de natuur en hoe gemakkelijker en hoe efficiënter het beheer. Dat onderstreept de noodzaak om – binnen rivierkundige randvoorwaarden – af te stemmen met andere belangen en gelden. Gezien de grote ruimtedruk zijn bestuurlijke keuzes en bestuurlijke samenwerking nodig om gedragen keuzes te maken. In de Gelderse Poort zijn – met gebiedsgerichte initiatieven, zoals Rivierklimaatpark IJsselpoort, HBFO en Groene Metropool Regio – de eerste stappen gezet.
Water hoort bij Nederland. Het kan partijen polariseren of juist verbinden. Door gebiedsgericht te denken en dieper door te vragen op de drijfveer van mensen en organisaties, zijn verbindingen met de PAGW vrijwel altijd te leggen. En dat is nodig om ruimtelijke ontwikkelingen op gang te krijgen.
Studiegebied
Het studiegebied De Gelderse Poort ligt langs de oevers van de Bovenrijn (vanaf de Duitse grens), de Waal tot Nijmegen, het Pannerdensch Kanaal, de Nederrijn tot de stuw bij Driel en de IJssel tot aan Dieren. Het PAGW-gebied de Gelderse Poort is daarmee dus ruimer dan het huidige natuurgebied Gelderse Poort.
IRM en de Programmatische Aanpak Grote Wateren (PAGW)
In de Programmatische Aanpak Grote Wateren (PAGW) werken regionale partners en het Rijk samen aan toekomstbestendige grote wateren met hoogwaardige natuur die goed samengaat met een krachtige economie. IRM raakt tal van ontwikkelingen in het rivierengebied. Daarom onderzoeken we in deze fase ook hoe we het beste kunnen samenwerken en onderlinge efficiënt kunnen afstemmen. Zo maakt de ecologische systeemopgave van PAGW voor het Maas- en Rijngebied onderdeel uit van het Programma IRM. De juiste invulling van riviernatuur in combinatie met de bijpassende besluiten voor de rivierbodemligging en afvoercapaciteit zorgen voor een robuust en klimaatbestendig riviersysteem.
Planning
De MIRT voorbereidingsfase voor PAGW Gelderse Poort loopt van het voorjaar van 2023 tot begin 2025.
Meer informatie
- Website PAGW
- Gelderse Poort op de website van Staatsbosbeheer
- Interview Gelderse Poort in Deltanieuws (maart 2023)
- Nieuwsbericht IRM werkt samen met PAGW (publicatiedatum april 2021)
Neem bij vragen contact op met Renier Koenraadt, projectmanager van de PAGW Gelderse Poort.